انسان تا متخاصم باشد در معرض خطر است/اعظم بهرامی

ماهنامه خط صلح – ماجرای ویروس کرونا با داستان سوپ خفاش شروع شد و به پنگولین و خوراکی از این پستاندار فلسدار و نادر رسید. اما این پایان ماجرا نبود و بعدتر در مقاله‌هایی منتشر شده از منابع معتبر و نامعتبر آن را به بازار ماهی فروشانی در ووهان و آزمایشگاهی که بر روی نمونه‌های حیوانی برای کشف پادتن و داروهای جدید کار می‌کردند، رساند. به گفته‌ی سازمان جهانی بهداشت تا امروز بیش از ۲۰۰ نوع بیماری با منشاء حیوانی وارد لیست بیماری‌های انسان شده است. بیماری‌های زیادی هستند که تنها از طریق حیوانات و با تماس مستقیم آن‌ها با ما می‌توانند فرد را بیمار کنند؛ مانند هاری. اما مشکل اصلی زمانی اتفاق می‌افتد که بدن انسان‌ها با عامل بیماری سازگار می‌شود و می‌تواند خود به ناقل بیماری تبدیل شود. به این ترتیب با شیوه زندگی اجتماعی امروز ما می‌تواند به سرعت به یک اپیدمی و یا فراگیری جهانی(پاندمی) تبدیل شود.

ما تمام مرزها را به خاطر پول از بین بردیم

اما دور از این هیاهو، آنچه سازمان جهانی حیات وحش در موردش ابراز نگرانی می‌کند، فعالیت همه جانبه‌ی انسان در نابودی حیات وحش است. ما از همه سو در حال از بین بردن زیستگاه‌های حیوانات هستیم. تنها نیم میلیارد گونه مختلف از حیوانات جان خود را در آتشسوزی استرالیا از دست دادند و میلیون‌ها هکتار از زیستگاه حیات وحش یگانه‌ی استرالیا از بین رفت.

کمی قبل از آن نیز آتش سوزی در جنگل‌های استوایی و جنگل‌های شمال آمریکا و بخشی از کانادا در سال ۲۰۱۹ موجب شد برای جنگل‌ها و زیستگاه‌های حیوانات، سالی سیاه و آتشین باشد. از طرف دیگر امروز تجارت حیات وحش پس از مواد مخدر و اسلحه بزرگترین قاچاق پر منفعت جهان است. سازمان جهانی محیط زیست معتقد است به طور متوسط قاچاق حیات وحش سالانه ۲۰ تا ۳۰ میلیارد دلار درآمد برای گردانندگان این مافیا به همراه دارد.

هنوز بسیاری از شرکت‌های تولید پوشاک و صنایع زنجیره‌ای مواد غذایی خاص و مشتریان ویژه‌ی آن، آماده هر نوع قتل عام هستند. از فلس خزنندگان تا باله کوسه‌ها و استخوان یوزپلنگ‌ها. نتایج تحقیقات یکی از گروه‌های فعال حامی حیوانات نشان می‌دهد بخش زیادی از اجزای اندام حیوانات، خصوصا در کشورهای خاور دور، وارد بازار طبابت سنتی می‌شود.

به این ترتیب ما با مجموعه‌ای مواجهیم که با منافع اقتصادی و در خلاء قانون و نظارت و انگاره‌های مجرمانه از قتل عام حیوانات، نه تنها مشغول نابودی حیات وحش است بلکه بدون هیچ نظارت و کنترلی مرز پر اهمیت میان زندگی روزانه انسان‌ها و حیوانات را نیز از بین می‌برند، هم با از بین بردن زیستگاه‌هایشان و هم با وارد کردن حیات وحش به میز غذا و کمر لباس‌هایمان تنها برای کسب درآمد.

بعد از شروع فراگیری جهانی ویروس کرونا، سازمان جهانی حمایت از حیات وحش با انتشار گزارشی درمورد نابودی زیستگاه‌های حیوانات و گونه‌های حیات وحش در حال انقراض و تاثیر اپیدمی‌های جهانی بر زندگی حیوانات وحشی و خانگی درسراسرجهان نوشت: «اپیدمی‌های جهانی مانند بومرنگی است که به خاطر نابودی زیستگاه‌های حیات وحش و منابع طبیعی به ما بر می‌گردد.» یادمان باشد ۷۵ درصد بیماری‌های شناخته شده‌ی امروز بشر، منشاء حیوانی دارند و ۶۰ درصد از بیماری‌های نوظهور هم توسط حیوانات وحشی به ما منتقل شده‌اند. حیواناتی که ما آن‌ها را به فضای زندگی روزانه خود کشانده‌ایم برای منفعت طلبی بیشتر و یا با نابودی زیستگاه‌هایشان.
این روزها حتی گزارش‌هایی از آلودگی حیوانات به ویروس کرونا در باغ وحش‌ها منتشر شده است. حیوانات می‌توانند با در ارتباط قرار گرفتن با افراد مبتلا و البته ناقل ویروس بیماری هم شوند.

بعد از شروع ماجرای مربوط به نقطه آغاز شروع این ویروس در جهان بسیاری از فعالین حامی حیات وحش خواستار غیر قانونی اعلام کردن بازارهای زنده فروشی حیوانات دسته بندی شده در گروه حیوانات وحشی و حتی خواستار برنامه‌های کنترلی و آموزشی برای باغ وحش‌های سراسر جهان نیز شدند.

به دنبال شیوع اولیه‌ی کووید-۱۹ در ووهان، چین ممنوعیت پرورش و مصرف حیوانات زنده وحشی را وضع کرد، سازمان جهانی حیات وحش امید دارد تا اواخر سال جاری این تصمیم به قانون تبدیل شود. در همین رابطه معاون دبیر اجرایی کنوانسیون سازمان ملل متحد در مورد تنوع زیستی، و جینفنگ ژو دبیرکل بنیاد حفاظت از تنوع زیستی چین خواستار اجرای سریع قوانین محدود کننده تجارت و فروش حیوانات وحشی شدند.

حیوانات خانگی قربانیان خاموش

سگ‌ها و گربه‌های رها شده در خیابان، تنها یکی از آسیب‌های متوجه حیوانات خانگی در بحران جهانی کرونا بود. کمبود اطلاعات و نگرانی‌های بدون پاسخ روشن و عدم مسئولیت پذیری تعدادی از شهروندان نسبت به حیوانات خانگی‌شان، باعث آوارگی تعداد زیادی از آنان شد. تعدادی از آنان نیز در ارتباط با افراد بیمار مبتلا شدند و این در حالی است که هنوز پرسش‌های زیادی در مورد پاسخ دهی سیستم ایمنی حیوانات خانگی در مقابل ویروس کرونا روشن نیست.

سازمان جهانی بهداشت هم بارها اعلام کرد که هیچ نشانه‌ای مبنی بر این که حیوانات خانگی می‌توانند ناقل ویروس کرونا باشند، وجود ندارد. یک دامپزشک محقق در ایتالیا که بر روی تاثیر ویروس کرونا بر حیوانات خانگی کار تحقیقی می‌کند، معتقد است که حیواناتی مانند خفاش یک دوره‌ی زیست بسیار طولانی را برای رسیدن به نوعی از همزیستی با ویروس‌ها طی کردند. نمونه‌های بسیاری وجود دارد که آن‌ها منشاء اصلی بیماری بودند از ابولا و انواع هاری گرفته تا سارس و امروز کووید۱۹٫

اما آنان بخش مهمی ازچرخه‌ی طبیعت و حیات روی این سیاره هستند. امروز با توجه به شرایط بحرانی پیش آمده فرصت خوبی فراهم می‌شود که بیش‌تر از قبل در مورد تبدیل تعدادی از گونه‌های حیوانات وحش به حیوانات خانگی هم به صراحت نقد و مقابله کنیم. کافی است که قیمت پرندگان شکار شده، سنجاب‌های دزدیده شده از میان درختان با دندان‌ها و ناخن‌های کوتاه شده و همین‌طور به صف بلندی از خزندگان در معرض فروش در صفحات مجازی نگاه کنید تا متوجه شوید چگونه هر روز مرز میان زندگی روزانه‌ی ما و تصاحب زندگی و حیات دیگر ساکنان این سیاره باریک‌تر می‌شود. شرایط غم انگیز باغ وحش‌ها و سیرک‌های حیوانات و مجموعه‌ای از حیوانات آزمایشگاهی و تجارت پر سود آن‌ها همه و همه نمونه‌هایی از وضعیتی است که زیاده خواهی ما در تغییر و تصاحب چرخه‌ی زندگی حیوانات را نشان می‌دهد. چین به تازگی اعلام کرد که تصمیم دارد تا سگ را دوباره در مجموعه حیوانات خانگی این کشور طبقه‌بندی کند تا فروش گوشت و اعضای بدنش غیر قانونی شود، سالانه بیش از ۱۰ میلیون سگ در این کشور برای استفاده از گوشت و اعضای بدن‌شان کشته می‌شوند.

حیواناتی که به قلمروشان بازگشتند

دولفین‌ها در کانال‌های آب ونیز، ماهی‌های بازگشته به بندرگاه‌های صنعتی، بازگشت هزاران لاکپشت به سواحلی در هند برای تخم ریزی، بازگشت گوزن‌ها و میمون‌ها و سارها در نقاط متفاوتی از جهان، نشان می‌دهد که چگونه قلمروی حقیقی حیوانات در نبود ما، در نبود ماشین‌ها و قایق‌هایمان، در نبود آن چه به حریم زندگی آن‌ها تجاوز کرده و بود، دوباره از آنِ آنان شده است.

دو مورد مهم را می‌توان در ارتباط ما و حیات وحش در گذر از بحران این فراگیری جهانی در نظر گرفت: نخست آن که آنچه باید جهان و شهروندانش را شگفت زده کند انتقال ویروسی از حیوانات به انسان نیست یا حتی این که در برهه‌ای انسان‌ها درگیر بیماری مشترک با حیوانات شود. پیش از این هم نمونه‌های زیادی وجود داشته است از انواع آنفولانزا گرفته تا ابولا و سارس و ایدز، اما آن چه باید ما را به فکر بیندازد سیستم ضعیف و ناکارآمدی است که بسیاری از کشورها در مقابله با یک بحران از این دست تبیین کرده‌اند.

جهان برای سفر و سکونت در سیاره‌های دیگر خیال پردازی می‌کند و ابزار می‌سازد در حالی که همزمان حتی به تعداد مناسب تخت، پزشک و پرستار برای شهروندان خودش فراهم نکرده است، پی محصول این همه ویرانی طبیعت به بهانه‌ی توسعه برای ما چه بوده است؟! موضوع مهم دیگر اما نوع ارتباط ما با جهان پیرامونمان خصوصا حیات وحش و زیستگاه‌های آنان است. ما هنوز نیاموخته‌ایم که نگاه مصرفی و تهاجمی به دیگر ساکنان سیاره تنها مسیر نابودی نوع بشر را هموار می‌کند. تا زمانی که در این چرخه ما مزاحم و متخاصم و مصرف کننده باشیم، دور انداخته و دفع می‌شویم و همچنان در معرض خطر نابودی قرار خواهیم داشت.

نوشته انسان تا متخاصم باشد در معرض خطر است/اعظم بهرامی اولین بار در خبرگزاری هرانا پدیدار شد.